De R-ladder: hét handvat op weg naar circulair ondernemen

30 september 2025

In de aanloop naar 2030 staan organisaties voor een forse uitdaging: het verminderen van het gebruik van grondstoffen en het sluiten van grondstofketens. De circulaire economie is geen “ver-van-ons-bedshow” meer, maar een harde realiteit die vraagt om keuzes. Een belangrijk hulpmiddel daarbij is de R-ladder. Maar wat is die R-ladder precies? En waarom is het zo’n krachtig hulpmiddel?

Wat is de R-ladder?

De R-ladder ordent circulaire strategieën van hoog naar laag. Hoe hoger op de ladder, hoe meer grondstoffen worden bespaard.e. Bovenaan staat Refuse (weigeren, oftewel: voorkomen dat afval überhaupt ontstaat). Onderaan staat Recover (verbranden met energieterugwinning).

De ladder telt tien treden en kan worden samengevat in drie categorieën:

Product slimmer gebruiken en maken (R0-R2) – strategieën gericht op afvalpreventie.
Levensduur verlengen van product en onderdelen (R3-R7) – strategieën voor hergebruik, reparatie en herfabricatie.
Nuttig toepassen van materialen (R8-R9) – strategieën voor recycling en energieterugwinning.

Het model helpt organisaties niet alleen om hun huidige positie te bepalen, maar ook om te zien waar verbeterkansen liggen.

Slimmer gebruiken en maken: Refuse, Rethink en Reduce

De hoogste trede, Refuse, is meteen de meest confronterende. Het vraagt: hebben we dit product of deze grondstof wel écht nodig?

‘Refuse klinkt eenvoudig, maar in de praktijk vraagt het lef,’ zegt Jara Korstanje, Manager Zero Waste bij PreZero. ‘Het kan wrijving opleveren in de keten en vraagt vaak om stevige keuzes. Maar het voordeel is groot: minder afval kan bijvoorbeeld lagere kosten betekenen.’

Een concreet voorbeeld is het afvalpreventieplan dat veel organisaties met hulp van PreZero opstellen. Daarin staat welke stappen een organisatie de komende jaren zet om afval te vermijden. Zo kan een organisatie niet alleen onnodige inkoop van producten en materialen voorkomen, maar ook emissiesen stijgende kosten voor restafval.

De tweede trede, Rethink, draait om innovatie: heroverweeg bestaande processen of producten. Denk aan Green Collective, een initiatief waar afvalinzamelaars samen, via gecombineerde routes rijden in plaats van ieder apart. Zo zijn er minder vrachtwagens nodig, daalt de CO₂-uitstoot, en wordt de logistiek efficiënter.

Reduce is de derde stap: het verminderen van grondstof- en energiegebruik. Dat kan variëren van het slimmer ontwerpen van verpakkingen tot het inzetten van efficiëntere productielijnen. Voor veel bedrijven betekent dit naast milieuvoordelen ook een concurrentievoordeel, zeker nu klanten steeds vaker kiezen voor duurzame aanbieders.

Levensduur verlengen: Reuse tot Repurpose

In de tweede categorie draait alles om het verlengen van de levensduur.

Reuse (hergebruik) is misschien wel de meest tastbare stap. Denk aan herbruikbare koffiebekers die worden ingezameld, gereinigd en teruggebracht. Zo simpel kan hergebruik zijn.
Repair (repareren) voorkomt dat producten vroegtijdig afgeschreven worden. Een voorbeeld: rolcontainers die modulair zijn ontworpen en daardoor eenvoudig te repareren. Een scheur in de deksel betekent dus niet het einde van een product. Een scheur in een deskel is geen reden om de hele container weg te gooien.
Refurbish (opknappen) en Remanufacture (herfabriceren) gaan een stap verder. Refurbish herstelt producten tot een bruikbare staat, Remanufacture zorgt dat ze zelfs weer de kwaliteit van een nieuw product bereiken. Bij e-waste, zoals servers en laptops, haalt PreZero waardevolle componenten uit oude apparatuur. ‘Wist je dat elektronisch afval een schat aan waardevolle grondstoffen bevat?’ vertelt Korstanje. ‘Met remanufacturing krijgen bijvoorbeeld processoreneen tweede leven. Dat scheelt grondstoffen én CO₂.’
Repurpose (herbestemming) geeft producten een andere functie. Zo liet een bouwbedrijf kussens maken van gebruikte kleding.

"De R-ladder helpt om telkens opnieuw te kijken naar de afvalstromen binnen je bedrijf en hoe je deze kunt voorkomen, hoe je hergebruik ervan kunt stimuleren of het afval een nieuw leven te geven."

Jara Korstanje, Manager Zero Waste

Nuttig toepassen: Recycle en Recover

De onderste categorie richt zich op het terugwinnen van materialen.

Recycling kennen we allemaal, maar de praktijk is vaak complexer dan gedacht. Goede bronscheiding is daarbij cruciaal. PreZero biedt bijvoorbeeld oplossingen voor het scheiden en recyclen van papieren handdoekjes, die nu vaak nog bij het restafval belanden.

‘Papieren handdoekjes hebben unieke eigenschappen en mogen niet bij oud papier. Maar ze zijn prima te recyclen,’ zegt Korstanje. ‘Met speciale inzamelbakken maken we het bedrijven makkelijk om duurzaam te handelen.’

De laatste trede is Recover: het verbranden van afval met energieterugwinning. Het is de minst circulaire optie, maar nog altijd beter dan storten.

Waarom de R-ladder onmisbaar is

De kracht van de R-ladder zit in de eenvoud: het model maakt duidelijk dat voorkomen beter is dan genezen. Hoe hoger op de ladder, hoe groter de impact. Er zijn meerdere manieren om naar Zero Waste toe te werken, de R-ladder maakt dit inzichtelijk. .

‘De R-ladder helpt om telkens opnieuw te kijken naar de afvalstromen binnen je bedrijf en hoe je deze kunt voorkomen, hoe je hergebruik ervan kunt stimuleren of het afval een nieuw leven te geven,’ benadrukt Korstanje. ‘Dat is een fundamentele omslag die bedrijven nodig hebben om toekomstbestendig te zijn.’

Mis dit niet: Webinar over de R-ladder

Wil je meer weten over hoe je de R-ladder kunt inzetten als hefboom voor circulaire impact? Meld je dan aan voor het webinar: De R-ladder als hefboom voor circulaire impact.

In dit interactieve webinar leer je hoe toekomstmakers uit verschillende sectoren de R-ladder gebruiken om écht verschil te maken. Onmisbaar voor iedereen die zijn organisatie circulair wil maken – en wil voorkomen dat 2030 vooral een gemiste kans wordt.

Dit artikel is ontstaan uit een samenwerking met Change Inc.