Circulair isolatiemateriaal zoekt afnemer: de impasse van de circulaire economie

14 maart 2022

Tien jaar geleden ontwikkelden twee Zweedse voormalig telecommiljonairs isolatiemateriaal van gerecyclede oude kranten. Temperatuurbestendig, geluidswerend en volledig circulair. Een fabriek in Nederland is de volgende stap. Maar daarvoor zijn afnemers uit de bouwsector nodig die het duurzame materiaal willen gebruiken.

“We zitten in een impasse”, zegt Wigand Dijkstra van iCell. “We hebben een fantastisch duurzaam product dat we graag met een eigen fabriek naar Nederland willen halen. Maar zo’n investering is een financieel risico en afzet is nog niet gegarandeerd. Het is een dilemma: gaan we nu investeren omdat we geloven in de groeimarkt van duurzaam isolatiemateriaal? Of wachten we tot de markt ernaar vraagt?”

iCell werd in 2012 opgericht door twee Zweden die rijk werden in de telecom. Totdat ze besloten het roer radicaal om te gooien en zich te richten op duurzaamheid. Ze zagen een kans voor isolatiemateriaal op basis van cellulose uit papier en ontwikkelden een innovatief productieproces. Aan de ene kant gingen oude kranten de fabriek in. Aan de andere kant rolden flexibele isolerende matten eruit.

Gerecyclede oude kranten uit Nederland

Dijkstra is niet de enige die weet dat papier een mooie grondstof is voor allerlei duurzame toepassingen. Milieudienstverlener en recycler PreZero zet zich al jaren in voor de inzameling en verwerking van papier en karton. Daarnaast is het bedrijf voortdurend opzoek naar nieuwe projecten en toepassingen voor oud papier. “Van een oude krant een nieuwe krant maken is mooi. Maar het is nog mooier als we oud papier kunnen upcyclen naar een hoogwaardige toepassing”, zegt Ane-Dick Steringa, value chain directeur papier en karton bij PreZero. Na een uitgebreid marktonderzoek zijn we overtuigd van de potentie van een iCell-fabriek in Nederland. Met PreZero als grondstoffenleverancier. Maar daarmee zijn we er nog niet. We hebben ook commitment nodig van de bouwsector. Want als zij het materiaal niet gebruiken, komt de cirkel niet rond.”

Hoe werkt het recyclen van papier?

Oud papier en karton worden ingezameld en tot grote balen geperst. Deze balen papier worden in een grote pulper gereinigd. Wat overblijft is papierpulp: water met papiervezels. In verschillende stappen wordt de pulp gezuiverd en gefilterd. Uiteindelijk wordt de natte derrie gedroogd en in grote vellen opgerold. Daarna kan er weer van alles mee gemaakt worden. De vuistregel was altijd dat dit proces zeven keer herhaald kon worden. Daarna was de papiervezel te klein om te recyclen. Maar inmiddels laat onderzoek zien dat het wel vijfentwintig keer kan. Hoe verder de techniek vordert, hoe vaker we papier kunnen recyclen. Overigens doet Nederland het goed op dit gebied. Zo’n 87 procent van al het papier wordt al gerecycled.

Duurzame papieren isolatiemuur

Een natuurlijk materiaal als papier leent zich heel goed als isolatiemateriaal, weet Steringa. “De holle vezels houden warmte vast en kunnen zowel vocht opnemen als afstoten. Bovendien dempen papiervezels geluid. Hierdoor wordt je huis veel stiller. De matten bestaan uit 80 procent oude kranten, 10 procent zouten (tegen schimmelvorming) en 10 procent bindvezel. En als een huis na 25 tot 75 jaar wordt afgebroken kan alles volledig hergebruikt of gerecycled worden.”

Glas- en steenwol als concurrent

De papiervezelmat gaat de concurrentie aan met isolatiemateriaal op basis van mineralen, zoals glas- en steenwol. Glas- en steenwol hebben vergelijkbare isolatiewaarden, maar zijn ook goedkoper. Dat plaats Steringa graag in perspectief. “Bij de prijs van mineralewollen wordt geen rekening gehouden met de impact die ze hebben op het milieu. Glas- en steenwol zijn moeilijk te recyclen. Dus belandt het in de verbrandingsoven of op de stort. Daarbij wordt mineralewol op veel hogere temperaturen (800 °C) gemaakt dan papieren isolatie (120 °C). Daardoor is de CO2-uitstoot door productie ook een stuk hoger.”

Glas- en steenwol zijn per definitie onbrandbaar. Hoe zit dat een isolatiemateriaal van papier? Dijkstra: “Onze matten zijn uitvoerig getest en voldoen aan alle brandveiligheidscertificeringen. Onze wanden werken brandvertragend. Bij uitslaande brand zorgen ze dat de structuur van het huis langer blijft staan. Dat draagt bij aan de veiligheid. Bovendien is papier een schoon product om mee te werken en heb je niet te maken met klachten als jeuk aan de huid of pijn aan de longen.”

Hoe werkt de papiermarkt?

De maakindustrie in China speelt een belangrijke rol voor papierstromen over de hele wereld. China exporteert veel, dus is de vraag naar karton hoog. De dozen gemaakt van dit karton vinden vervolgens hun weg naar andere continenten. In het westen worden de dozen verzameld, verpulverd en weer tot karton gevormd. Daarna gaan de platen karton terug naar China, waarna het proces zich herhaalt. Maar de laatste jaren waren onrustig. Nieuwe duurzaamheidsmaatregelen, importheffingen en door corona gehinderde logistieke ketens schudden de papierwereld op. De afgelopen twee jaar kende de grootste papierprijsstijgingen ooit. Na een grillige periode verwachten onderzoekers dat de papierprijs komend jaar weer stabiliseert.

Terughoudendheid bouwsector

Om voordelen zitten Dijkstra en Steringa niet verlegen. Wat weerhoudt bouwbedrijven dan om de stap naar papier te zetten? “De bouwwereld is best risicomijdend , dus wisselen bouwbedrijven niet snel van materiaal dat ze al goed kennen”, denkt Steringa. “En prijs speelt nog steeds een grote rol. De transportkosten zijn te hoog als we iCell uit Zweden halen. Ten derde staat de bouw bol van de certificaten. Elke materiaaltoepassing behoeft een eigen certificaat. Het aanvraagproces van dergelijke certificaten is geld- en tijdrovend.

“Voor de duidelijkheid: we hebben de essentiële certificaten”, valt Dijkstra bij. “Maar om ons product voor een breed scala aan toepassingen te gebruiken, hebben we er nog meer nodig. En daar komen de kosten voor de aanvraagtrajecten voor duurzame of gerecyclede materialen nog bij. Om dat allemaal op orde te krijgen moet je een heel kapitaalkrachtig bedrijf zijn.”

Innovatieve toepassingen

iCell heeft inmiddels al een aantal referentieprojecten in Nederland gerealiseerd. Ze worden bijvoorbeeld gebruikt op de TU Delft en in het circulaire restaurant de Vondeltuin in Amsterdam. In april is op de Floriade een ecolodge te zien voorzien van iCell-materiaal en later in het voorjaar start ook woningbouwvereniging deltaWonen een pilot. Door de geluiddempende werking worden de wanden eveneens gebruikt om lawaai te beperken van luchtbehandelingskasten en ventilatiesystemen. Daarom ziet iCell in de toekomst kansen voor de industrie.

Duurzaam bouwen, bouwen, bouwen

“Nederland staat met 100.000 nieuwe woningen per jaar voor een gigantische bouwopgave”, zegt Steringa. “En de overheid stuurt steeds meer op verplicht gebruik van duurzame materialen. Neem daarbij de renovatieopdracht voor energiezuinige gebouwen en je hebt ons inziens met isolatie een flinke groeimarkt te pakken.” iCell kan nu al leveren uit Zweden, maar het liefst zien Steringa en Dijkstra zo snel mogelijk groen licht voor een fabriek in Nederland. Steringa: “Als we het sein krijgen zetten we een speldenprik op de kaart. Met de kennis uit Zweden bouwen we een fabriek zo op. Binnen anderhalf jaar staat ie er dan.” Dijktra: “Wij staan te popelen om dit samen met partners uit de bouw op te zetten. We bieden een unieke kans om samen te investeren in dit partnerschap en een fabriek te bouwen. Wie wil hier samen met ons een economisch, circulair en klimatologisch succesverhaal van maken?”

Artikel in samenwerking met Change Inc.