Column: Echte stappen zetten in de circulaire economie, dít is ervoor nodig

In mei 2023 openden we bij PreZero een splinternieuwe sorteerinstallatie voor kunststof verpakkingsmateriaal in Zwolle. En daar zijn we trots op. Omdat we de installatie na een verwoestende brand in 2021 in een klein jaar weer helemaal hebben opgebouwd met de nieuwste technologie, maar vooral omdat de installatie een belangrijke schakel is in de plastic kringloop.

"Langetermijnvisie, meer wet- en regelgeving en samenwerking. Zo zetten we echte stappen op weg naar een circulaire economie."

Freek Bakker, Directeur Value Chain Plastics

Zowel in Europa (de nieuw aangekondigde Packaging and Packaging Waste Regulation), als landelijk (de Plastic Wijzer van Afvalfonds Verpakkingen) zijn er ambitieuze doelstellingen om hergebruik en recycling van verpakkingen te stimuleren en een einde te maken aan verspilling van verpakkingen. Maar wat is er nu echt nodig om die doelstellingen te halen? Of om het zelfs nog beter te doen? Wat is nodig in de plastic verpakkingsketen om echt stappen te zetten richting een circulaire economie? In mijn optiek zijn er vijf acties nodig om daar te komen.

1. Stimuleren vraag naar recyclaat

Om de doelstelling voor 2030 te halen, is er nu onvoldoende granulaat, zowel in kwaliteit als in kwantiteit. De komende zeven jaar moeten nog veel stappen worden gezet. Stappen die wetgeving vereisen om de vraag te stimuleren én de kwaliteit te verbeteren. Op dit moment is er onvoldoende vraag, omdat virgin materiaal nog vaak goedkoper is dan gerecycled materiaal.

Daarnaast is er onvoldoende prikkel om een hoge kwaliteit recyclaat te leveren omdat de sturing vanuit de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) vooral gericht is op het behalen van de Europese en Nederlandse recyclingdoelstellingen. En die richten zich alleen op kwantiteit. Wat we nodig hebben, is gestimuleerde vraag naar recyclaat. Daar zijn nu de eerste stappen in gezet. Op Europees niveau is de Packaging and Packaging Waste Regulation in de maak en deze gaat zorgen voor een verplicht percentage gerecycled materiaal in verpakkingen. Want door het afdwingen of stimuleren aan de vraagkant, ontstaat een gezondere businesscase aan de aanbiederskant. Brand owners zullen hierdoor op zoek moeten gaan naar een bepaalde kwaliteit én hoeveelheid granulaat voor hun verpakkingen.

2. Inzameling: focus op kwaliteit én harmonisering van inzamelsystemen

Zolang er nog vooral wordt gekeken naar ingezamelde hoeveelheden, schiet je je doel voorbij. Het is tijd voor een positieve prikkel door de kwaliteit te belonen bij inzameling, sortering en recycling. Hoe beter de kwaliteit van de output, hoe hoger de beloning. Dat geeft een heel andere opbrengst dan de huidige focus op kwantitatieve doelstellingen.
Daarnaast is er nog veel te bereiken in de manier van inzamelen. Op dit moment hebben we te maken met een vervuilingsgraad van gemiddeld bijna 29% (cijfers Platform Ketenoptimalisatie 2021 en 2022). Harmonisering van inzamelsystemen in Nederland kan dit flink verlagen. Iedere gemeente is nu vrij om zijn eigen systeem te kiezen. Ik denk dat we het aantal keuzes moeten inperken en gebruik moeten maken van bewezen systemen. Uniformiteit in inzameling zorgt voor meer duidelijkheid, zowel voor bewoners als voor brand owners en ontwerpers van verpakkingsmateriaal. Zij kunnen een verpakking zo ontwerpen dat het past bij de inzamelsystemen die gebruikt worden binnen de Europa. Alleen zo kom je tot een systeem waarbij verpakkingen kunnen worden ingezameld, gesorteerd, verwerkt en steeds weer opnieuw worden gebruikt.

3. Slimme ontwerpen met minder materialen

Veel fabrikanten kijken gelukkig al serieus naar beter recyclebare of simpelere verpakkingen. Maar niet alle alternatieve materialen zijn qua CO2 footprint beter dan plastic. Denk aan papiervezels die dusdanig moeilijk te recyclen zijn, dat dat nog niet echt een oplossing is. We moeten echt toe naar verpakkingsontwerpen die ook in de praktijk goed te recyclen zijn. Hierbij kunnen duidelijke richtlijnen helpen, bijvoorbeeld over het toepassen van additieven of het gebruik van meerdere materialen. Gemixte plastics, zogenaamde ‘full body’ sleeves om een verpakking en bepaalde types lijm zijn heel lastig te scheiden, waardoor de recycling moeilijk of onmogelijk wordt. Willen we toe naar goed recyclebare producten, dan is hierin wet- en regelgeving noodzakelijk. Stimuleer de brand owners om goed recyclebare verpakkingen te ontwerpen.

4. Chemische recycling als aanvulling op mechanische recycling

Wij zien chemische recycling als een noodzakelijke aanvulling op mechanische recycling. Met chemische recycling kun je terug naar de oorspronkelijke bouwstenen (polymeren, monomeren of atomen) waaruit plastic is opgebouwd. In de markt zijn er nog steeds plastics die nu niet te recyclen zijn.

De verwachting is dat dit met chemische recycling wel lukt. Door terug te gaan naar de basis van de plastics, kun je ook plastics maken die te gebruiken zijn in de voedingsindustrie. Op dit moment mogen de plastics die nu mechanisch gerecycled worden, niet in voedselverpakkingen gebruikt worden, met uitzondering van petflessen. Chemische recycling kan hier een oplossing bieden. En ook plastics die al meerdere keren mechanisch gerecycled zijn en daarmee minder goed toepasbaar, gaan bij chemische recycling niet verloren.

5. Langetermijnvisie bepalen

Echte stappen zetten vereist langetermijnvisie. Contracten met lange looptijd met elkaar aangaan en risico’s delen, waardoor je ook kunt investeren in echte oplossingen. En waardoor je verbeteringen in inzameling, sortering en recycling juist stimuleert. We moeten van praten naar doen. Het liefst in een rap tempo. Er is veel gedaan, maar er moet ook nog veel gebeuren. Samenwerking in de keten is daarbij cruciaal. Alleen door echt samen te werken, kunnen we doelstellingen behalen op weg naar de circulaire economie.