Column: Zero Waste - Meer dan alleen recyclen

Onlangs was ik te gast bij een webinar over Zero Waste, dat wij samen met Change Inc. organiseerden. Met Catharina Driesse (manager van Alliander Circulair) en André Nijhof (hoogleraar Sustainable Business) besprak ik de urgentie van de circulaire transitie en de stappen die we samen kunnen zetten. “Als we de circulaire economie willen realiseren in 2050, moeten we nú aan de slag!” benoemde André. En hij heeft gelijk. De tijd dringt, we staan voor de grote uitdaging om onze materialen duurzamer in te zetten. 41% van de CO₂-uitstoot komt namelijk uit de productie van die materialen. Daarom is het belangrijk dat we ons met z'n allen gaan richten op circulariteit. Oftewel: Zero Waste.  

Wat bedoelen we met Zero Waste?

Zero Waste betekent letterlijk geen afval. Maar dat is interpretabel, want wat voor de één afval is, kan voor de ander waardevol zijn. Voor PreZero is Zero Waste een werkwijze en gedachtegang. We bedoelen dan het voorkomen van afval, minder grondstoffen gebruiken, producten langer gebruiken of repareren en afval omzetten in grondstoffen voor nieuwe producten. En die werkwijze is cruciaal, omdat we meer grondstoffen gebruiken dan de aarde in één jaar kan produceren. Dat zet zowel onze voorraad als het ecosysteem onder druk.  

Crisis of kans?

Vaak is er een crisis nodig voor een transitie. Dan merken we namelijk pas hoe kwetsbaar we zijn. Zo herinnerde Catharina ons aan de recente schaarste door bijvoorbeeld de blokkade van het Suezkanaal. “Wanneer de aanvoer van materialen niet meer vanzelfsprekend is, worden we pas echt geconfronteerd,” zei ze. “Dan krijgt mijn team ineens veel vragen. Zoals: ‘We hebben toch nog wel producten liggen?’ Als materialen schaars worden, dwingen we onszelf om na te denken over hergebruik en circulaire businessmodellen. Eigenlijk zou dat geen uitzondering, maar de norm moeten zijn.”  

André sprak laatst met een directeur van een kozijnenfabriek: “Soms hebben we inderdaad druk van buitenaf nodig, zoals een crisis, maar dat hoeft niet altijd.” De kozijnenfabriek besloot deuren van sloopprojecten opnieuw in te zetten. Het leidde tot creatief en circulair ondernemerschap. “Dat is gewoon kansen grijpen,” zei hij. “Sommigen worden gedwongen, maar anderen zijn slim genoeg om vanuit kansen al aan de slag te gaan. De essentie van transities is dat je altijd excuses kunt vinden waarom iets niet lukt. Het is te duur of te ingewikkeld. Maar het is belangrijk om je af te vragen: wat kunnen we nu wél doen om dat doel te bereiken: Zero Waste.”

En dat is precies hoe het zit. Bij het investeren in een circulair product liggen de initiële kosten nu vaak hoger. Dat komt omdat we aan het begin van een transitie staan. Uiteindelijk zal het waarschijnlijk goedkoper worden. En als iets repareerbaar is, kun je het langer laten werken. Op de lange termijn kan dat zelfs goedkoper zijn. 

Samenwerken is de sleutel

Maar we moeten het wel sámen doen. Wat ik zie is dat heel veel bedrijven het zelf willen doen en veel goede stappen zetten, maar uiteindelijk tegen een muur aanlopen omdat het niet wordt opgepakt door de rest van de markt of samenleving. Wanneer je gaat kijken bij het bedrijf kan de inkoop of afvalscheiding nog wel binnen het bedrijf. Als je gaat kijken naar circulaire business modellen dan heb je andere partijen nodig.

Catharina ziet dat terug in de praktijk. “Als groot bedrijf hebben we de markt en onze leveranciers nodig om samen te verduurzamen. En hopelijk werkt dat door, zodat ook de toeleveranciers van onze leveranciers duurzame stappen gaan zetten”, vertelde ze.

Van kleine naar grote stappen  

Het mooie van Zero Waste is dat je met kleine, eenvoudige stappen al een groot verschil kunt maken. Een eerste stap is het scheiden bij de bron. Wanneer je iets weggooit, dus. Als een bedrijf dat nog niet doet, zou ik zeggen: start daarmee. Zodra medewerkers beginnen met bronscheiding, zijn ze zich ineens ook heel bewust van wat ze waar weggooien.

Maar uiteindelijk, als we de echte transitie willen maken, moeten we verder kijken dan de kleine stappen. Zoals ik zelf tijdens het webinar aangaf: “Na bronscheiding kun je een stap verder gaan, bijvoorbeeld door medewerkers trainingen te geven over hoe ze zelf minder afval kunnen creëren. Vraag jezelf eens af: waarom gebruik ik dit product eigenlijk? Of kun je als inkoopafdeling alternatieven vinden, zodat er aan het eind van de rit geen afval ontstaat?”

Een grotere stap die bedrijven kunnen zetten is kijken naar circulaire business modellen. Het is essentieel om niet alleen in te kopen wat we nodig hebben, maar juist na te denken over de levenscyclus van een product. Catharina zei daarover: “Wat ik heb ontdekt is dat het eerst gaat om het begrijpen van onze afvalstromen. Hoeveel  weten we eigenlijk over die stromen? Waar gaat het naartoe? Hebben we dat wel nodig? Creeër inzicht. Vanuit daar ga je stappen zetten.”  

De R-Ladder

Een belangrijke tool op weg naar Zero Waste is de R-ladder. Hoe hoger je klimt op de ladder, hoe meer je in de buurt van Zero Waste komt. De ladder begint onderaan bij energieterugwinning uit verbranding. Daarboven komt recycling, waarbij grondstoffen opnieuw in de productie worden ingezet. Maar Zero Waste draait om meer dan recycling. Daarom gaat het meer naar boven in de ladder om levensduurverlenging, zoals reparatie en demontage om onderdelen te hergebruiken. ‘Repair’ en ‘re-use’ dus. Bovenaan staat heroverwegen: kunnen we iets fundamenteel anders doen? Hoe kunnen we bestaande materialen en producten slimmer inzetten? Kunnen we het gebruik van producten wellicht helemaal voorkomen? Dat heet ‘reduce’.  

Een praktisch voorbeeld van ‘reduce’ is dat nieuwe medewerkers bij een laptop vaak standaard een laptoptas krijgen. En dat niet alleen, ook een muis en een headset. En misschien nog wel meer. Maar waarom als bedrijf niet gewoon eens denken: 'Dat doen we niet meer'? Dan zorg je ervoor dat het normaal is om dat niet te hebben. Pas als iemand er specifiek om vraagt, voeg je het toe.   

Met PreZero naar Zero Waste

Een goede eerste stap voor een bedrijf op weg naar Zero Waste is het invullen van onze Zero Waste Scan. Dat geeft al snel een beeld van  de kansen en waar de prioriteiten voor een organisatie liggen. Het helpt om te zien waar je al goed in bent en waar je misschien nog wat meer aandacht aan moet besteden. Wil je na de scan aan de slag met de aangegeven kans, staan onze Zero Waste Adviseurs klaar om je daarbij te begeleiden. De scan kan je hier doen:

Wil je het webinar over Zero Waste terugkijken? Dat kan hier: