Column: Lithiumbatterijen verwerken tot grondstof voor nieuwe producten. Wat als het lukt.

Op 18 februari is het Internationale Batterijendag. Deze dag is in het leven geroepen om het gescheiden inleveren en recyclen van batterijen te stimuleren. En dat is hoognodig, want batterijen bevatten waardevolle materialen die goed hergebruikt kunnen worden. Om dat steeds beter te kunnen doen, werkt PreZero samen met partners aan het ontwikkelen van nog betere verwerkingsmethoden. Jakob Huisman, Value Chain Directeur Gevaarlijk Afval bij PreZero, vertelt over de knelpunten én de mogelijkheden bij het inzamelen en verwerken van batterijen.

We beginnen bij de basis, want wat is een batterij nou precies? Een batterij is eigenlijk een mini elektriciteitsfabriekje. De batterij bestaat uit 3 onderdelen: de minpool, de pluspool en een elektrolyt dat zorgt voor de geleiding van de elektriciteit. Uit de minpool komen elektronen vrij. De pluspool vangt de stroom elektronen op en geeft deze af aan het apparaat waar de batterij inzit.

Wat voor soort batterijen zijn er?

Er zijn verschillende soorten batterijen: de niet oplaadbare bijvoorbeeld alkaline en knoopcel batterijen. En de oplaadbare zoals nikkel-, cadmium-, lood- en lithiumbatterijen. Alkaline batterijen worden vooral gebruikt voor kleinere apparaten zoals rekenmachines of afstandsbedieningen. Deze batterijen gaan redelijk lang mee, maar zijn wel belastend voor het milieu.

De laatste jaren is het gebruik van (met name lithium) batterijen enorm toegenomen. Dit komt bijvoorbeeld door de opmars van elektrische fietsen, auto’s en scooters, maar ook door kleine elektrische apparaten zoals e-sigaretten en vapes.

Wat gebeurt er met lege batterijen?

Het gescheiden inleveren van batterijen is om meerdere redenen heel belangrijk. Ten eerste zitten er waardevolle metalen in die nog gebruikt kunnen worden. In batterijen zit namelijk naast lithium ook nikkel en kobalt dat weer teruggewonnen kan worden om opnieuw te gebruiken. De materialen die niet hergebruikt kunnen worden, worden op een verantwoorde manier veilig verwerkt of afgevoerd. Ten tweede is het belangrijk om schadelijke stoffen uit batterijen niet te laten vrijkomen in de natuur of bij verbranding. Dat geldt bijvoorbeeld voor kwik, lood of andere zware metalen die in batterijen kunnen zitten. Als batterijen niet gescheiden worden ingeleverd, worden deze verbrand waarbij de schadelijke stoffen in de lucht of in de natuur komen. Maar er is nog een belangrijke reden om batterijen apart in te zamelen. Batterijen zorgen bij het restafval namelijk voor veel problemen. Zo veroorzaken verkeerd weggegooide batterijen elke maand meer dan 10 branden in inzamelwagens of op verwerkingslocaties.

De uitdagingen

Rondom de verwerking van lege batterijen zijn er op dit moment twee grote uitdagingen. De eerste is dat er nog heel veel batterijen niet gescheiden ingeleverd worden. Dat zien we terug in de vele brandjes in de afvalverwerking. Tegelijkertijd is het tweede probleem, en dat is een beetje tegenstrijdig, dat de verwerkingscapaciteit nog niet op orde is. Jakob Huisman legt dit uit: “Op dit moment zijn er zo veel batterijen in de markt, dat er verwerkingscapaciteit te kort is. Er zijn wel heel veel initiatieven in Europa om deze capaciteit te vergroten, maar de meeste van deze initiatieven zijn gericht op EV-batterijen; de autobatterijen. Dat is logisch, want dit zijn gigantische blokken van eenduidige batterijen die makkelijk te verwerken zijn.”  

Mogelijkheden voor kleinere lithiumbatterijen

De kleinere lithiumbatterijen zijn een beetje het zorgenkindje, volgens Huisman. “Ze zijn kleiner en niet allemaal hetzelfde van vorm en dus moeilijker te verwerken. Hoe kleiner de batterijen, hoe meer energie het kost om ze te verwerken en dat maakt het minder interessant. We zien dat de meeste bedrijven zich richten op de EV-batterijen, en daarom willen we vanuit PreZero juist werken aan mogelijkheden voor het verwerken van de kleinere batterijen. Enerzijds omdat dit anders blijft liggen, wat tot grote problemen kan leiden. En anderzijds omdat we mogelijkheden zien om ook hieruit de waardevolle materialen te hergebruiken. In Nederland is PreZero een van de weinigen die actief is in dit segment. Wij werken samen met innovatieve start ups, om uit deze kleinere batterijen de waardevolle stoffen terug te winnen en opnieuw te verwerken.”

Innovatieve verwerkingstechnieken

Dat verwerken van de kleinere lithiumbatterijen gaat in twee stappen, legt Huisman uit. “Als eerste het shredderen van de batterij en als tweede het terugwinnen van de waardevolle metalen zoals nikkel, kobalt en het lithium. Met de techniek die we nu voor ogen hebben, ontladen we de batterij tijdens het proces. Het terugwinnen van de materialen kan via verschillende technieken. We zijn dit nu met partners aan het onderzoeken en hopen halverwege dit jaar de techniek uitgekristalliseerd te hebben. Aan het eind van dit jaar hopen we dan een eerste proefinstallatie in gebruik te kunnen nemen.”

Verwerken in de keten

PreZero heeft een groot aandeel in de markt op het gebied van verwerking van gevaarlijk afval en batterijen. Als dochteronderneming van de Schwarz Group, waaronder ook bijvoorbeeld Lidl en Kaufland vallen, hebben we een extra bijzondere positie. Huisman: “Europese wetgeving schrijft voor dat je als retailer die batterijen op de markt brengt, ook moet zorgen voor recycling van die batterijen. Binnen de Schwarz Group kijken we bij PreZero of we de elektrische apparaten die Lidl op de markt brengt, kunnen recyclen. Zo werken we samen stap voor stap naar een circulaire economie.”

Lever batterijen gescheiden in!

Een goede gescheiden inzameling is een eerste voorwaarde voor succesvolle verwerking van batterijen. “We zien echt met grote regelmaat branden in restafval, bij het plastic afval en bij het oud papier. Dat geeft wel aan dat zowel burgers als bedrijven niet goed op de hoogte zijn van de risico’s van batterijen bij het reguliere afval”, aldus Huisman. “Wij kunnen batterijen heel goed verwerken en werken elke dag aan een nog beter proces hiervoor. Maar daarvoor is het echt belangrijk dat mensen, en dus ook bedrijven, hun batterijen goed gescheiden inleveren. Juist omdat ze zo gevaarlijk zijn en zo veel branden veroorzaken. Alleen samen kunnen we echte stappen zetten in de keten op weg naar de circulaire economie.”